Burak Çevik’in Bahçelievler Katliamı’nı ele aldığı “ödüllü” sineması Hiçbir Şey Yerinde Olmaz’a yönelik tartışmalara Birgün müellifi Necla Algan’da katıldı. Sineması bugünkü yazısında kıymetlendiren Algan, “Hiçbir Şey Yerinde Olmaz’da 7 kişinin faşist katillerce katledilmeleri bir bakıma sağ-sol çatışması üzere gösterilmeye çalışıldı. Lakin bunun ahlaki ve vicdani olduğu kadar siyasi karşılığı olduğunu da direktörüne hatırlatmak lazım.” tabirlerin ile Çevik’i eleştirdi.
Adana Altın Koza Sinema Festivali’nde izlediği “Hiçbir Şey Yerinde Değil” sinemasında şaşkınlık ve öfke hislerine kapıldığını belirten Algan, “Film ‘Gerçek olaylardan esinlenmiştir’ ibaresiyle başladı. Fakat esinlendiği olaydaki gerçeği es geçen, gerçeği eğip büken, katliamın Türkiye tarihindeki yeri ve kıymetini önemsemeyen bir eser var karşımızda. Vecdi Sayar’ın yazdığı üzere bu kurmacada hakikaten de ‘Hiçbir Şey Yerli Yerinde Değil. Esinlendiği olay 8 Ekim 1978 gecesi, Ankara’nın Bahçelievler semtinde 7 TİP’li gencin vahşice katledilmesi. Bu sinema bizi toplumun hafızasında derin yaralar bırakan o toplu cinayet gecesine götürüyor. Yedi silahsız ve saf insanın bir küme faşist katil tarafından azap edilerek katledilmelerini bir bakıma sağ-sol çatışması üzere göstermeye çalışmanın ahlaki ve vicdani olduğu kadar siyasi bir karşılığı da olduğunu direktöre hatırlatmak lazım.” sözlerini kullandı.
“YÖNETMEN TARİHÎ BAĞLAMDAN BİR HABER”
Demirel’in Kahramanmaraş katliamından sonra söylediği “Bana sağcılar ve milliyetçiler cinayet işliyor dedirtemezsiniz” sözlerini hatırlatan ve direktörün “bağlamında bir haber” olduğunu söyleyen Algan, şu tabirleri kullandı:
“İçeride 5 genç var. Yemek hazırlığı ve içlerinden birinin doğum günü pastası var. Birbirlerine ‘yoldaş’ diye hitap ediyorlar. Hazırladıkları mecmua ve sol içindeki ‘goşist’ hareket üzerine konuşuyorlar. Bir mühlet sonra içlerinden biri, kuşku uyandırıcı biçimde, sigara almak için dışarı çıkıyor. Bu genç bir casus. Issız sokakta farları yanan bir otomobilin yanına gidiyor, ‘içeri girebilirsiniz’ bildirisi veriyor. Bahçelievler katliamında bu türlü bir şey yok elbette.
Biraz sonra iki katil tabancalarıyla içeri giriyor. Gençleri bağlıyorlar. Biri dışarı çıkıyor, oburu gençlerden birini, (ülkücülerin dokuz ışık prensibinin iki unsurunu söyleyebilen), çatı katına götürüyor ve halatla boğuyor. Bu sahne çabucak hemen tam vakitli bir boğma sahnesi. Sonra aşağı iniyor, masada kolları bağlı, ağızları tıkalı oturan gençlere hatırlayabildiğimiz kadarıyla şunları söylüyor:
‘Sizde vatan millet sevgisi yok mu lan.’
‘Öldürdüğünüz ülkücü kardeşimizin cebinden 35 kuruş çıktı lan.’
‘Tabanca nerde lan.’
İkinci katil içeri giriyor. Üst, boğulan çocuğun yanına çıkıyorlar. İkinci, gördüğü görünümden berbat oluyor, kusmaya başlıyor. Oburu onu dışarı yolluyor. Ve aşağıya inip üç genci tabancayla vuruyor. Bu sahne bize gösterilmiyor, yalnızca silah seslerini duyuyoruz.”
Filmin tansiyon açısından tesirli olduğunu belirterek “Seyirci gözüne ışık tutulmuş üzere donakalmış. Sinema bitiyor.” diyen Algan, yazısına şöyle devam etti:
’80 ÖNCESİ YAŞANANLAR SAĞ – SOL ÇATIŞMASI DEĞİLDİ’
“Düşünmeye başladığınızda, sinemadaki olayın gerçekliğinden çok uzak olduğunu yavaş yavaş acıyla hatırlıyorsunuz.
Türkiye’de 80 öncesi yaşananlar sağ sol çatışması değildi. Her şeyden evvel Türkiye sola kayıyordu. Az ya da çok sola kaymasına, ABD önderliğindeki bir NATO ülkesi olan Türkiye’nin sol, sosyalist bir ülke olmasına müsaade verilemezdi. Sosyalist solun dışındaki genel politik hava da kültürel ideolojik olarak antiemperyalist, eşitlikçi, toplumsal adaletçi, özgürlükçü bir yoldaydı ‘Toprak işleyenin, su kullananın’ üzere sol siyasetler gündemdeydi.
Bu noktada NATO’nun ‘Gladio’ operasyonunun yalnızca Türkiye’de değil, Avrupa’da da terör estirdiğini unutmamak lazım. İtalya’da, Almanya’da güçlenen sol hareketlerin misal terör operasyonlarıyla nasıl engellendiğini topluma kaygı ve yılgınlık sağlamada çok faal olduğunu da göz önünde bulundurmak lazım. Özelikle İtalya’da güçlü bir komünist sosyalist hareket vardı. Ve bu Gladio operasyonları 80’li yıllarda, İtalya’da açıkça tartışıldı. Fakat Türkiye’de 12 Eylül darbesiyle çok baskın bir biçimde sol hareket ezildi.
‘SOLU VAHŞİCE YOK ETME PLANI’
12 Eylül öncesi Türkiye’de yaşanan, Gladyo operasyonu bağlamında kanlı cinayetler, toplu katliamlarla solu vahşice yok etme planının uygulanmasıydı.
Kanlı, son derece planlı bu kontr-gerilla operasyonunun sonucu olarak, Türkiye’de işlenen cinayetler, aydınların, yargıçların, savcıların, öğretim üyelerinin, personel liderlerinin, çalışanların, üniversite öğrencisi yahut emekçi, sosyalist gençlerin öldürülmesi bu kanlı operasyonun bir kesimiydi. Yüzlerce insanın hayatını kaybettiği Maraş katliamı sola eğilimli, laik Alevi halka uygulanan en acı katliamlardan biridir. Bu toplu cinayet Çorum’da da kısmen yaşandı.
Şimdi bu 7 gencin vahşice katledilmesine dönersek, bilhassa bu gençlerin ve partilerinin (TİP) silahlı direnişle siyasi olarak alakası da yoktu. (Olsaydı katliamı yasal göstermek üzere bir niyet elbette yok, lakin durum tespiti yapmak da gerekli) Kurbanlardan biri havluyla boğularak ikisi dışarıda silahla öldürüldü. İçerideki gençler vahşice, azapla öldürüldü. Hele ajanlıkla hiçbirinin ilgisi yoktu. Cinayetleri işleyenler ise bu bahiste eğitilmiş profesyonel katillerdi.
‘TERÖR, SOL – SOSYALİSTLERE YÖNELDİ’
Genel olarak kimler öldü, diye kolay bir mantıkla ve bakkal hesabıyla sayılara baktığınızda terörün sol, sosyalistlere yöneldiğini, bu devirde çok yabanî cinayetler ve toplu katliamlar yapıldığını görmemek mümkün değil.
Yönetmenin, telaffuzunda bu temel gerçek yok, daha çok katillerden birini cinayet karşısında kusturarak, başkasını melankolik bakışlarla pastaya baktırarak, iki tarafı eşitlemeye çalıştığını bile söylemek mümkün. Toplumsal tarihle ilgilenmiyor, tansiyon ve cinayetin kan donduruculuğuyla ilgileniyor. Lakin Bahçelievler cinayeti onun anlattığından çok daha itidalli, uzun saatlere yayılmış azap formülüyle gerçekleştirildi.”
Yönetment24’e verdiği röportaj’da tarihi gerçeklikle ilgilenmediğinin anlaşıldığını belirten Algan “Böylesi önemli tarihî bir devrin kanlı olaylarından birini anlatırken bu türlü bir çarpıtma yapılması hiç ahlaki değil. Küstah, aldırışsız ve pervasız bir yaklaşım bu. Sinemaya danışmanlık yapan, o periyodu yaşayan şahıslar bağlamında da durum vahim. Sinemaya mükafatlar veren heyetin de gerçekle bir işi yok anlaşılan.” dedi.
‘YÖNETMENİN SÖZLERİ İLGİNÇ’
Algan yazısına şöyle devam etti:
“Söyleşide direktör enteresan bir şey söylüyor, diyor ki, ‘Geçmişe baktığımızda bir boşluğa bakıyoruz üzere geliyor bana.’ Yanlışsız, bir jenerasyon boşluğa bakıyor. Hafızasız bir boşluğa bakıyor. Orada unutulmuş, uzay boşluğunda süzülen, parçalanmış hayaller var. Halbuki geçmiş boşlukta değil. Biz biliyoruz. Ölmedik daha. Unutmadık. Gerçeği gördük ve yaşadık. Ne şimdiki vaktin tahakkümü, ne de o günlerin tahakkümü bize olanları unutturamaz.
Not: Bu yazı aslında Adana Belgesel kısmında yer alan sinemalar üzerine olacaktı. Belgeseller, yarışa seçilemeyen sinemalarla birlikte epeyce başarılıydı. Bunlardan biri de Mediha Güzelgün’ün yönettiği, Kahramanmaraş katliamını yaşayan bayanların anlatımından oluşan “Üçüncü Gurbet” sinemasıydı. Üstte bahsettiğimiz sinemada ne yanlışsa bu sinemada her şey doğruydu. Hiç olmazsa bu sinemanın ismini anmadan bu yazı bitmemeli.”